AZ zonasında DOMEN adlarını qeyd edən qaydalar (gələcəkdə “Qaydalar” adlandırılan) AZ zonasında domen adlarının qeydiyyatı ilə bağlı yaranan əlaqələri tənzimləyirlər. AZ İSO 3166-1 beynalxalq standartlarına uyğun olaraq Azərbaycan Respublikasının ikihərifli rəsmi kodudur.

Hazırki Qaydalar Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyinə və domen adlarının qeydiyyatının beynalxalq normalarına müvafiq olaraq İCANN, İANA -internet şəbəkəsində ünvanların və adların təyinatı üzrə təşkilatların tövsiyyələrinə müvafiq olaraq işlənilib.

Domen adların qeydiyyatı qaydaları

• Terminlər və təyinlər
  • Hazırki Qaydalarda bu terminlər və təyinlər istifadə olunur:
    • Domen adı(domen) – оmərkəzdən inzibatlanan və domen adlarının server naborları ilə xidmət göstərilən (DNS)İnternet şəbəkəsinin iyerarhik adlarının ərazi sahəsidir.
    • Domenin qeydiyyatı (domen adların qeydiyyatı) – İnternet beynalxalq sistemin çərçivəsində müvafiq domen adların fəaliyyətinin təminatı üçün lazım olan təşkili və texniki tədbirlər.
    • Domeni inzibatlanması – domenin fəaliyyətinin təşkili-texniki dəstəyin tədbirlər birliyidir,onun istifadəsinin qaydasının müəyyənləşdirilməsi.
    • Qeydiyyatın ləğvi – verilənlərin bazasından domen adı haqqında məlumatın silinməsi.
    • İnzibatçı – müvafiq beynalxalq təşkilatlarla razılıq əsasında domenlərin qeydiyyatını və inzibatlanmasının keçirən hüquqi şəxs.
    • Qeydçı – kontraktla əsaslanan domenlərin qeydiyyatını və inzibatlanmasını keçirən hüquqi şəxs.
    • Qeyd olunan – domendən istifadə edən fiziki ya hüquqi şəxs,dövlət ya bələdiyyə orqanı.
    • Domenin nümayəndə göndərilməsi – İnternet şəbəkəsində domen ünvanının fəaliyyətinin mütləq şərti olan DNS serverlərin üst səviyyələrində domen adları və ona müvafiq olan DNSserverlərin haqqında məlumatın yerləşdirilməsi və saxlanılması.
• AZ zonasında domenlərin qeydiyyatı
  • Qeyd olunan və Qeydçı tərəfindən imzalanmış Müqavilə əsasında domenlərin qeydiyyatı və texniki dəstəyi keçirilir:
    • Qeyd olunan və Qeydçı tərəfindən imzalanmış Müqavilə əsasında domenlərin qeydiyyatı və texniki dəstəyi keçirilir.
    • Domeni qeydiyyata salmaq istəyən şəxs lazımi qaydada doldurulmuş qeydcinin elektron poçtuna ərizə göndərir.
    • AZ zonasında domenin qeydiyyatı üçün ərizə formasını qeydcinin saytında alına bilər.
    • AZ zonasında domenin qeydiyyatə üçün hətta qeydci tərəfindən Qeyd olunanın istəyi ilə onun elektron poçtuna göndərilə bilər.
    • Hər bir ərizə ancaq bir domen adın qeydiyyatı üçün istifadə oluna bilər.
    • Bütün ərizələrə birgə standartlarla baxıla bilər.
    • Düzgün doldurulmuş ərizəyə üç iş günü ərzində baxılır. Lazım olan halda Qeyd olunanın şəxsiyyətini təsdiqləmək üçün qeydcinin tərəfdən əlavə sənədlər tələb oluna bilər.
    • Ərizədə adi çəkilən verilənllər həqiqi olmalıdır.Əks halda Qeyd olunanın məlumatsızlığına görə qeydci məsuliyyət daşımır.
    • Eyni domen üzrə bir neçə ərizə alınan halda onlara onların qəbulu zamanı üzrə baxılacaq.
    • Qeydci və Qeyd olunan arasında kontrakt ərizəyə müsbət cavab alınandan sonra bağlanır.
    • Əgər Qeyd olunan bir neçə domen qeydiyyata alır, kontraktın bağlanmağı hər qeydiyyata alınan domen üçün mütləqdir.
    • AZ domenin qeydiyyatın müddəti 1 ildir.
    • AZ zonasında domenlərin texniki dəstəyin və qeydiyyatın ödənişi Qeyd olunan və Qeydci arasında imzalanmış kontrakt əsasında müəyyən olunmuş qiymətlərə uyğun aparılır.
    • Domenin texniki dəstəyi 10 ildən artıq olmamaq şərti ilə əvvəlcədən ödənilə bilər.
    • ”Ümumi istifadə” domenlərə GENERİN tipli domenlər aiddir,com.az.,orq.az,mil.az., edu.az., biz.az., gov.az., info.az., pp.az., name.az., net.az.,int.az. kimi.Digər domenlərə GENERİC statusunu vermək qərarı İnzibatçı tərəfindən qəbul olunur.
    • “Ümumi istifadə” domenlbelə müəyyəm edilir:
      • com.az, co.az – ticarət təşkilatları
      • org.az – qeyri-ticarət təşkilatları
      • mil.az – hərbi güvvələr
      • edu.az – tədris müəssisələri
      • biz.az – iş fəaliyyətinin növləri
      • gov.az – dövlət və bələdiyyə
      • info.az – kütləvi məlumat vasitələri
      • pp.az, name.az – fiziki şəxslər
      • net.az, int.az – interneti inkişafında iştirak edən təşkilatlar və layihələr.
    • Ərizədə adi çəkilən verilənllər həqiqi olmalıdır.Əks halda Qeyd olunanın məlumatsızlığına görə qeydci məsuliyyət daşımır.
• AZ domenlərin qeydiyyatına tələblər
  • DOMEN adı minimun 3 və maksimum 63 rəmzdən ibarət olmalıdır(latın əlifbasının hərifləri,rəqəmlər,defis”-“).Defis domeni əvvəlində və sonunda istifadə oluna bilməz.Yazı və sətir hərifləri fərqlənmir.
  • Azərbaycan Respublikasının dövlət və bələdiyyə təşkilatlarına üçüncü səviyyə domen adlarının qeydiyyatını GOV.AZ zonasında keçirməyi tövsiyyə olunur.
  • Mümkün olan pozuntuların qarşısını almaq məqsədi ilə ərizənə verməkdən əvvəl istsfadəçıyə domen adları ilə oxşar əmtəə nişanlarının,firma adlarının,digər intellektual mülkiyyətin,qeyri-ticarət təşkilatların və dövlət orqanların olmamasında əmin olmaq tövsiyyə olunur.
  • İstifadəçinin görkəmli Azərbaycan xadımlərinin adlarını,Azərbaycan coğrafi adlarını,yayılmış Azərbaycan adlarını,və həmcinin ictimai maraqlaqa,humanizm və moralliq prinsiplərinə(xüsusən,qeyri-layiqli məzmunlu sözlər, insan ləyaqətini ya onun dini hisslrini alçaldan antihumanizm xarakterli cağırışlar və s.) zidd olan sğzlər istifadə olan domen adlarını qeydiyyata salmaq hüququ yoxdur.
  • Domen adının seçimi üçün və domen adının seçimi və qeydiyyatı ilə bağlı üçüncü şəxslərin hüquqlarının mümkün pozuntulara görə istifadəçi özü məsuliyyət daşıyır, və həmçinin belə pozuntularla bağlı xərclərin təhlükəsini daşıyır.
  • Verilənlərin bazasında bu verilənlər yazılır
    • Domenin adı
    • Domendən istifadə edən şəxs ya təşkilat(Qeyd olunan)
    • Qeyd olunanın əlaqə məlumatı(ünvan,telefon,elektron poştun ünvanı)
    • DNS: 1
    • DNS: 2
  • Qeyd olunan Qeydciyə Qaydalarla və müqavilə ilə müəyyən edilmiş qaydada həçmdə və qaydada gəqiqi məlumatlarə verməlidir,və həmçinin bir ay ərzində Qeydciyə ona verilən məlumatların dəyişməsi barədə məlumat verməlidir və Qeydciyə ərizəsi ilə ona təsdiqedici sənədlər verməlidir.
• AZ domenin qeydiyyatına rədd cavabı.
  • Domenin qeydiyyatı bu hallarda rədd edilə bilər:
    • Domenin adı artıq qeydiyyatda idi
    • Domenin qeydiyyatı üçün sənədlər lazımi qaydada doldurulmamışdı
    • Qaydaların 3.3 və 3.4 bəndlərinə uyğunsuzluq
    • Bu domenin istsfadəsi digər insanların və təşkilatların hüquqlarını pozur(digər hüquqi şəxsin adı, ticarət nişanının ya fiziki şəxsın)
  • Domenin qeydiyyatının rəddinə aid olan əsaslı qərar Qeyd olunana 3 gün ərzində təqdim olunur. Qeyd olunan müvafiq qaydada bu qərara şikayət edə bilər.
• Nümayəndə göndərmə
  • Qeydci DNS serveri haqqında məlumatları verilənlər bazasına daxil edir,və həmcinin Qeyd olunananın ərizəsi əsasında nümayəndəliyi dayandırılması haqqında,və həmcinin Qaydalarla nəzərdə tuulmuş digər hallarda. Domenin nümayəndəlii bazaya daxil olumnuş verilənlər əsasında müəyən edilir(dayandırılır).
  • Nümayəndəliyə göndərilən domenin iş qabiliyyıti üçün Qeyd olunananın nümayəndəliyə göndərilən domenin gecə-gündüz işləyən və etibarlı qoşulması olan 2 dənədən az olmayaraq DNS serverin olunmağını təmin etməlidir.
  • Qeyd olunananın ərizəsi üzrə müəyyən olunmuş domenin nümayəndəliyi domen adının qeydiyyatının müddıti qurtaran zamanı dayandırılır.
  • Qeydci Qeyd olunanana onlara elektron poçtda təqdim olumnuş ərizədə verilənlər bazasında saxlanılan düzgün olmayan məlumat haqqında bildirir.Əgər Qeyd olunan bildiriş vaxtından 1 ay ərzində sənədləri yanəzakətli məlumatı təqdim etmirsə,onda domenin qeydiyyatı rədd olunacaq.
  • Qeydci Qeyd olunananın qarşısında və üçüncü şəxslərin qarşısında indiki qaydalar əsasında nümayəndəliyin dayandırılması ilə bağlı ziyana görə məsuliyyət daşımır.
  • Qeydci intetnet şəbəkəsinin texniki xüsusiyyətlərindən irəli gələn və reqistratorun nəzarət sahəsindən xaricdə olan domen adlarının sistemin normal işləməsinin mümkün olan pozuntulara görə məsuliyyət daşımır.
• AZ domenin uzadılması
  • Qeydiyyatın qurtarma müddıtinə 1 ay qalmış ərizədə qeyd olumnuş Qeyd olunananın elektron poçtuna qeydiyyat müddıtim uzadılması üçün sorğu göndərilir.Əgər Qeyd olunan qeydiyyat müddətini uzatmasa, kontraktın müddəti bitən kimi domen xarıc olunacaq. Qeyd olunan tərəfindən ödəniş olandan sonra ,onlarla kontrakt 1 ilə uzadılacaq, domen haqqında məlumat isə növbəti qeydiyyat müddəti ərzində saxlanılacaq.
• AZ domenin inzibatlandırılması
  • Qeydci üçüncü şəxslər domen adına qərəzlikdə iştirak etmir.
  • Domen mülkiyyət obyekti deyil və üçüncü şəxslər arasında alqı-satqı mövzusu ola bilməz.
  • Domenin digər hüquqi və fiziki şəxsə verilməsi ancaq Qeyd olunan tərəfindən verilmiş Yazılı təsdiqdən sonra mümkündür.
  • Yeni sahibkar Qeydci ilə domenin qeydiyyatına yeni kontrakt imzalayır.
  • Bu hallarda domenin qeydiyyatı kontraktin müddəti qurtarana qədər rədd oluna bilər:
    • Qeyd olunananın ərizəsinə əsasən.
    • Məhkəmənin qərarına əsasən.
    • Qeyd olunan və Qeydçi arasında olan kontraktda göstərilən hallarda.
    • Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş digər hallarda.
  • Bu hallarda domenin texniki dəstəyi dərhal dayandırılı bilər:
    • Qeyd olunananın ərizəsinə əsasən.
    • Qeyd olunan və Qeydci arasında olan kontraktda göstərilən hallarda.
    • AR qanunvericiliyində nəzərdə tutulmuş digər hallarda.
  • Qeydci 24 saat ərzində Qeyd olunana ərizədə qeyd olunan elektron poçtla gğndərmə tarixindən əvvəl ya domeni texniki dəstəyinin dayandırılmasına qədər domenin qeydiyyatının ləğvi barədə məlumat verir.
  • Qeydci texniki dəstəyinin dayandırılmasını doğuran halların aradan qaldırılmasından sonra domenin texniki dəstəyini 24 saat ərzində bərpa edir.Domenin qeydiyyat müddəti domenin texniki dəstəyininin dayandırılması zamanı artırılmır.
  • Qeyd olunan Qeydcinin qurtarma tarixinin ya domenin texniki dəstəyininin dayandırılması tarixinə qədər domenin qeydiyyatın ləğvi barədə qərarına şikayət edə bilər.
• AZ domeni üzrə mübahisəli məsələlərin həlli
  • Domenin qeydiyyatı və inzibatlanması ilə bağlı bütün mübahisəli məsələlər Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyi ilə həll olunur.
  • Tərəflər arasında mübahisəni danışıqlar yolu ilə tənzimləmək olar, ya da qeyd olunan üsulla tənzimləmək mümkün olmayan halda, hüquqların və qanuni maraqların qorunması üçün Azərbaycan Respublikasının Məhkəmələrinə müraciət etmək.